Làm sao khai thác hiệu quả tiềm năng của hệ thống “tiền ảo” đồng thời xây dựng khung pháp lý vững chắc, minh bạch để bảo vệ tài sản số? Quan trọng hơn, làm thế nào ngăn chặn tội phạm công nghệ cao, nhất là các vụ lừa đảo trên mạng ngày càng tinh vi? Đây là các vấn đề chính được bàn tại tọa đàm “Chia sẻ kinh nghiệm điều tra, thu thập chứng cứ điện tử trong các vụ liên quan tài sản ảo và rửa tiền” diễn ra chiều 25/10, trong khuôn khổ Lễ ký kết Công ước Liên Hợp Quốc về chống tội phạm mạng (Công ước Hà Nội).
Phiên thảo luận do bà Delphine Schantz, Trưởng Đại diện UNODC khu vực châu Á-Thái Bình Dương, chủ trì, với sự tham gia của nhiều chuyên gia và đại diện chính phủ toàn cầu.
Rủi ro Rửa tiền trong Tài sản số: Thách thức lớn tại Việt Nam
Tại sự kiện, đại diện Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) đã làm rõ quan điểm về quản lý rủi ro trong lĩnh vực tài sản số. Theo khuyến nghị của Lực lượng Đặc nhiệm Tài chính quốc tế (FATF), Việt Nam cần đảm bảo các tổ chức cung cấp dịch vụ tài sản ảo được cấp phép, đăng ký và giám sát chặt chẽ. Báo cáo đánh giá rủi ro quốc gia giai đoạn 2018–2022 cho thấy rủi ro rửa tiền trong lĩnh vực tài sản số, đặc biệt với các loại tài sản mã hóa và dịch vụ quản lý quỹ đầu tư tài sản số, đang ở mức cao báo động.
“Thực tế điều tra cho thấy việc truy vết các giao dịch liên quan đến tài sản mã hóa còn nhiều khó khăn do đặc tính phi tập trung, tốc độ giao dịch cao và tính ẩn danh của người tham gia,” đại diện NHNN nhấn mạnh. Cơ quan chức năng đã nhận diện một số hành vi rửa tiền phổ biến, bao gồm lợi dụng sàn giao dịch thiếu xác thực, chia nhỏ giao dịch qua nhiều địa chỉ ví, hợp thức hóa tài sản phi pháp, và lập dự án ảo hoặc phát hành NFT để che giấu dòng tiền.
Trong năm 2024, Cục Phòng chống rửa tiền – NHNN đã rà soát hơn 400 giao dịch nghi vấn liên quan đến tài sản mã hóa, phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng để xác minh và xử lý theo quy định pháp luật.
Nền tảng Pháp lý vững chắc đang được thiết lập
Việt Nam đã và đang thể hiện quyết tâm mạnh mẽ trong việc xây dựng hành lang pháp lý cho lĩnh vực công nghệ số và tài sản mã hóa. Vào ngày 14/6/2025, Quốc hội đã thông qua Luật Công nghiệp Công nghệ số, một văn bản pháp luật quan trọng đầu tiên điều chỉnh toàn diện lĩnh vực này. Tiếp đó, ngày 9/9/2025, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 05/NQ-CP về việc thí điểm thị trường tài sản mã hóa, tạo nền tảng pháp lý quan trọng cho việc quản lý thị trường tài sản số tại Việt Nam.
NHNN khẳng định sẽ tiếp tục chủ trì công tác thu thập, phân tích và trao đổi thông tin về giao dịch đáng ngờ; đồng thời xây dựng nền tảng kỹ thuật, tăng cường hợp tác trong nước và quốc tế, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật.
Hợp tác Quốc tế: Chìa khóa chống tội phạm xuyên biên giới
Thách thức trong việc điều tra các vụ án xuyên biên giới liên quan đến tài sản mã hóa không chỉ riêng của Việt Nam. Một chuyên gia từng công tác tại Cục Cảnh sát châu Âu (Europol) chia sẻ rằng, ngay cả tại châu Âu, nhiều điều tra viên vẫn còn dè dặt do chi phí cao và những trở ngại trong việc truy vết tội phạm ở nước ngoài. Do đó, việc chia sẻ dữ liệu và tăng cường hợp tác quốc tế được xem là giải pháp then chốt để nâng cao hiệu quả điều tra.
Chuyên gia này nhận định, Công ước Hà Nội đóng vai trò quan trọng trong việc đơn giản hóa tiến trình điều tra. Công ước này nhấn mạnh nghĩa vụ lưu trữ và chia sẻ dữ liệu của các sàn giao dịch tiền số nhằm hỗ trợ điều tra, đồng thời khuyến khích thiết lập cơ chế phản ứng khẩn cấp giữa các quốc gia để xử lý kịp thời các vụ việc nghiêm trọng như khủng bố hay lừa đảo tài chính, bao gồm cả việc phong tỏa tạm thời tài khoản số trước khi có lệnh chính thức.
Từ Ghana, Bộ trưởng Bộ Truyền thông, Công nghệ số và Đổi mới, ông Samuel Nartey George, chia sẻ kinh nghiệm quốc gia này đã phát triển hệ sinh thái công nghệ mạnh về tiền mã hóa, đồng thời triển khai phối hợp giữa các cơ quan tình báo tài chính, phòng chống tội phạm kinh tế và cơ quan điều tra để ngăn chặn dòng tiền bất hợp pháp. Ghana đã ghi nhận một số vụ điều tra thành công, thu hồi tài sản mã hóa, đánh dấu bước tiến quan trọng của khu vực châu Phi trong lĩnh vực này.
Đại diện NHNN kết luận, cuộc chiến chống rửa tiền trong lĩnh vực tài sản số không thể thành công nếu chỉ một quốc gia hành động đơn lẻ. Việt Nam cam kết hợp tác chặt chẽ với các tổ chức quốc tế và đơn vị tình báo tài chính nước ngoài, nhằm tăng cường hiệu quả phòng, chống rửa tiền và tội phạm tài chính trong kỷ nguyên số, đồng thời hoàn thiện chính sách, nâng cao năng lực quản trị không gian mạng từ các bài học quốc tế về bảo vệ dữ liệu, phát hiện tấn công mạng và quản lý tài sản số.
Crypto.id.vn (tổng hợp)